Het landschap en de buurtschappen in de omgeving van Garnwerd zijn in de voorliggende eeuwen door menselijk ingrijpen drastisch veranderd. Aan de oostkant van het Reitdiep liggen de oude meanders van de Hunze in het oudste cultuurlandschap in Europa. In opdracht van de stad Groningen is er in 1629 een ingrijpende verandering geweest om de vaarweg naar de stad te verbeteren.
De Garnwerder wierde waar op de zuidelijke afhelling het dorp is gebouwd, heeft een hoogte van 3,9 ellen boven het peilwater en was 4 bunder groot. Voor de kanalisatie in 1629 van het Reitdiep was de vaarverbinding met de haven van Garnwerd nabij de kerk via de Garnwerdertogt naar het Aduaderdiep. Na de afsnijding van de raken groeide het dorp in de richting van het Reitdiep.
De wierden die op een vrij regelmatige afstand vanaf de stad op de westoever van het Reitdiep terug te vinden zijn, hebben ook grote veranderingen doorgemaakt. De woonheuvels waarop mens en dier zich bij hoog water terug trokken, bleken vruchtbare grond te bevatten die vanaf 1880 werd afgegraven. Deze grond is per schip vervoerd en gebruikt ter verbetering van de schrale veengronden waar turf was gestoken.
De wierde van Oostum met zijn unieke dwars op de kerk staande zadeldaktoren is in 1828 beschreven als zijnde 5,05 ellen hoog en 4,5 bunder groot. De wierdegrond is met lorries, door paarden getrokken op een smalspoor door een tunnel onder de Oostumerweg naar de schepen in het Reitdiep gebracht. Oostum is misschien wel grootste inspiratiebron voor kunstenaars geweest en bijzonder in trek bij De Ploeg schilders zoals Jan Altink, Johan Dijkstra en Georges Martens.
Bij het afgraven van de Krassumerwierde die een hoogte bezat van 5,024 ellen en 3,5 bunder groot, is men wel heel voortvarend te werk gegaan. Was het onervarenheid of de geroemde zuinigheid waardoor men besloot de wierde tot ver beneden het maaiveld af te graven. Voor het vervoer per schip van de wierdegrond is het Hofmans kanaaltje gegraven naar het Aduaderdiep nabij Bolshuizen. De afgegraven wierde is in 2005 hersteld door het op te hogen met baggerspecie.
boerderij Hofman nu G. Broekhuizen
Op de Antumerwierde hebben vroeger vier boerderijen gestaan. Eén van de boeren heeft zijn deel niet beschikbaar gesteld om af te graven. De grond van de andere drie boeren is via een kanaaltje vanaf de boerderij Antum en het Aduaderdiep afgevoerd.
De landen van Garnwerd tussen het Aduaderdiep en het Reitdiep gelegen vanaf Aduaderzijl naar Garnwerd, alsmede naar het zuiden richting Krassum, bestaan uit vruchtbare kleigrond met zand vermengd. Deze landerijen werden tot het eind van de jaren zestig gebruikt als bouwland geschikt voor granen, peulvruchten, uitmuntende aardappelen, bieten, knollen, koolrapen en fruit. De landerijen verder naar het zuiden richting Oostum bestaan uit zoogenaamde wrede kleigrond. Deze rooddoorn of knipklei is uitermate geschikt voor het vervaardigen van bakstenen. Hier hebben de steenfabrieken ook hun tichelwerk verricht en bakstenen vervaardigd. De landbouw heeft in de loop der jaren steeds meer plaats gemaakt voor melkveehouderijen met zijn in het oog springende grote bedrijfsgebouwen.
Voor meer informatie: Museum Wierdenland te Ezinge of www.wierdenland.nl en het boek tussen Meeuw en Leeuw, zie www.boekeniersgarnwerd.nl
.Verklaring: 1 el = 69,4 cm. 1 bunder = 1 hectare of 10.000 m2.
Veel informatie en beelden van het reitdiepgebied en het Middag-Humsterland in onderstaande video:
Meer informatie over het Middag-Humsterland is hier te vinden.
